دكتر سيد ابوالقاسم حسيني
استاد روان پزشكي
دانشگاه علوم پزشكي مشهد
بررسی علمی بودن روان شناسی اسلامی
لغات کلیدی: نظریه علمی، مکتب، فرضیه، توان پیش بینی، تبیین، تضاد درونی، جامع بودن، قابل فهم بودن، صراحت.
اهداف آموزشی
بعد از مطالعه و یادگیری این مقاله شما می توانید:
1- نظریه کرلینگر را در مورد تعریف نظریه علمی بنویسید.
2- مفهوم منظم کردن یافته ها را به عنوان نتیجه نظریه علمی شرح دهید، و این جنبه را در مورد روان شناسی اسلامی ارزیابی کنید.
3- مفهوم ایجاد فرضیه را به عنوان نتیجه علمی بیان کنید، و آن را در مورد روان شناسی اسلامی ارزیابی کنید.
4- توان پیش بینی را به عنوان یکی از نتایج نظریه علمی تعریف کنید، و آن را در مورد روان شناسی اسلامی شرح دهید.
5- توان تبیین را به عنوان یکی از نتایج نظریه علمی بیان کنید و آن را در مورد روان شناسی اسلامی شرح دهید.
6- نظریه علمی را از دیدگاه استفلر، تعریف کنید.
7- روشن و قابل فهم بودن و عدم تضاد درونی اصول روان شناسی اسلامی را بیان کنید.
8- جامع بودن نظریه روان شناسی اسلامی را بیان کنید.
9- صراحت و دقت نظر روان شناسی اسلامی را در بیان واژه ها و روابط بین آن ها بیان کنید.
10- فدرت روان شناسی اسلامی رادر در توضیح و تبیین حوادث، ذکر کنید.
11- از امکان انجام پژوهش بر اساس روان شناسی اسلامی دفاع کنید.
12- نقد علامه طباطبایی را در مورد انحصار علمی بودن در آنچه حسی است، ذکر کنید.
13- فرق جهان بینی مادی و الهی را از دیدگاه امام خمینی ذکر کنید.
14-
خلاصه مقاله
نظریه، مجموعه ای است از مفهوم، تعریف و فرضیه مرتبط به هم که با مشخص کردن روابط میان متغیرها، دید و یا نظری منظم و منسجم از پدیده های مورد بحث، به دست می دهد و هدفش تبیین و پیش بینی آن پدیده ها است.
نظریه ای که اکثر پدیده ها را تبیین می کند بر نظریه ای که فقط یک پدیده را تبیین می کند برتری دارد.
علامه طباطبایی معتقد است که “حواس ما تنها موجودهای جزیی متغیر را درک می نماید. در صورتی که در تمام علوم، سروکار ما با قضیه های کلی می باشد که نه محسوس هستند و نه آزمایش شده اند”.
امام خمینی معتقد است: “مادیون معیار شناخت در جهان بینی خویش را حس دانسته و چیزی را که محسوس نباشد، از قلمرو علم بیرون می دانند و هستی را همتای ماده دانسته و چیزی را که ماده ندارد، موجود نمی دانند. قهرا جهان غیب، مانند وجود خداوند تعالی و وحی و نبوت و قیامت را یکسره افسانه می دانند. در حالی که معیار شناخت در جهان بینی الهی اعم از حس و عقل می باشد و چیزی که معقول باشد، داخل در قلمرو علم می باشد گرچه محسوس نباشد. لذا هستی اعم از غیب و شهادت است و چیزی که ماده ندارد، می تواند موجود باشد و همانطور که موجود مادی به مجرد استناد دارد، شناخت حسی نیز به شناخت عقلی متکی است”.
مقدمه
کرلینگر (Kerlinger)(1973) نظریه علمی را چنین تعریف کرده است:
“نظریه مجموعه ای است از مفهوم، تعریف و فرضیه مرتبط به هم که با مشخص کردن روابط میان متغیرها، دید و یا نظری منظم و منسجم از پدیده های مورد بحث، به دست می دهد و هدفش تبیین و پیش بینی آن پدیده ها است”.
مکتب روان شناسی اسلامی بنابر اصول خود به تعریف مفهوم و تعریف و فرضیه مرتبط با هم در مورد عامل حیات، شهوت، فطرت ، تضاد های موجود بین
آنها، عوامل تقویت کننده و تضعیف کننده هرکدام، مکانیسم بروز اختلال های روانی واکنشی و غیر واکنشی، معیارهای بیماری و سلامت روانی، ارایه سبک و روش زندگی استاندارد، در مقیاس وسیع می پردازد و به طور کلی، در هریک از شاخه های مربوط به روان شناسی فردی و اجتماعی و هر جنبه ای که به انسان مربوط می گردد، دیدگاه اختصاصی خویش را دارد(2). از طرف دیگر مهم ترین خصوصیت و فایده ای که نظریه برای استفاده کننده آن در بردارد عبارتنداز:
1- منظم کردن یافته ها 2- ایجاد فرضیه
3-توان پیش بینی 4- توان تبیین
مکتب روان شناسی اسلامی در هر چهار مورد فوق، موفقیت های اساسی و شایان توجه دارد که در متن مقاله به اختصار به آن اشاره شده است.
براي مطالعه متن اصل مقاله به كتاب “بررسي مقدماتي روان شناسي اسلامي براي دانشجويان” از انتشارات دانشگاه علوم پزشكي مشهد(1388) مراجعه فرماييد. در صورت تمايل به دريافت كتاب با پست سفارشي با ما تماس بگيريد:
E-mail: hosseinisab@gmail.com