دكتر سيد ابوالقاسم حسيني
استاد روان پزشكي
دانشگاه علوم پزشكي مشهد
بررسي مكتب روان شناسي اسلامی به عنوان
مكتب روان شناسي واقع بينانه، معيار و هم آهنگ كننده*
لغات کلیدی: مکتب روان شناسی اسلامی، معیار، واقع گرایانه،مکتب هم آهنگ کننده
اهداف آموزشی
بعد از مطالعه و یادگیری این فصل، با توانایی های به دست آمده، می توانید به سؤال ها زیر، جواب دهید: ،
1- آیا انسان و سایر موجودهای زنده فقط مجموعه های ملکولی هستند و یا یک عامل غیر شیمیایی هم در آن ها نقش دارد؟
2- هر انسان چند هویت دارد؟
3- چند مکتب روان شناسی برای توجیه تمام ابعاد مربوط به جنبه های طبیعی و مرضی انسان، مورد نیاز می باشد؟
4- آیا می توان از روان شناسی اسلامی به عنوان مکتب معیار و هماهنگ کننده استفاده کرد یا خیر؟
5- نظر امام صادق(ع) را در مورد امکان استفاده از قرآن مجید برای حل موضوع های مورد اختلاف و از جمله روان شناسی، ذکر کنید.
6- وظیفه پیشوایان مکتب اسلام را در مورد راهنمایی در مسایل علمی، بیان کنید.
7- مفهوم “ذهن ادراک کننده” را از دیدگاه امام صادق(ع) ذکر کنید.
8- نظر استاد مطهری را در مورد روان انسان بیان کنید.
9- نظر استاد مطهری را در مورد معرفی زیست شناسی، به عنوان بهترین منبع روان شناسی، ذکر کنید.
10- نظریه پروفسور آراسته را در مورد بهترین راه شناخت روان انسان بیان کنید.
______________________________________________
این فصل به صورت مقاله ای تحت همین عنوان در شماره 6-5 فصلنامه علمی پژوهشی اصول بهداشت روانی (تابستان 1379) منتشر شده است؛ و نتیجه یک طرح تحقیقی در متون دروس روان شناسی عمومی و روان پزشکی نظری دانشجویان پزشکی به منظور کشف راه حل های مناسب، برای گنجانیدن نقطه نظرهای اسلامی در دروس فوق، می باشد.
11- ساختار شخصیت را از دیدگاه روان شناسی اسلامی بیان کنید و مرکز عقل تجربی را ذکر نمایید.
12- نظر آلپورت را در مورد “روان شناسی بدون روح” بیان کنید.
12- کمبود های نظریه مکانیستی حیات را از دیدگاه دوبژانسکی، بیان کنید.
13- نظر امام خمینی را در مورد تاکید بر وجود آگاهی در انسان و حیوان و فقدان آن در جماد ذکر کنید.
14- شاخص اصلی حاکم بر روان شناسی اسلامی را ذکر کنید.
15- نمودار ارتباط مکتب روان شناسی واقع بینانه و معیار را با سایر مکاتب روان شناسی، ترسیم کنید و آن را شرح دهید.
16- برای پیاده شدن مکتب روان شناسی اسلامی در دانشگاه ها پیشنهادهای عملی بدهید.
خلاصه
پيامبر اسلام(ص) تعريف برداشت واقع بينانه و علمي رابه صورت دعا بيان مي كند: “هرچيز را آن چنان كه هست به ما بنمايان”. اين برداشت صد در صد واقع بينانه است و به عبارت ديگر، “روان شناسي اسلامي”، يعني “روان شناسي انسان آن چنان كه هست”. اسلام به غير مادي بودن روان تاكيد مي كند و ساختار شخصيت راتركيبي از ساختار عقلاني وشهوت مي داند. علي(ع) ساختار عقلاني را مركب از عقل فطري و عقل تجربي معرفي مي كند وامام صادق(ع) مغز رابه عنوان مركز عقل تجربي مطرح مي نمايد. از ديدگاه پيامبر اسلام(ص) بين عقل فطري و شهوت كشمكش دایمي وجوددارد و در هر لحظه هركدام از نيروهاي فوق سعي مي كند، حاكميت شخصيت را به عهده گيرد. امام خميني و علامه طباطبایي كليه آموزش هاي الهي- اسلامي را ابزاري براي شكوفايي فطرت وكنترل شهوت معرفي مي كنند.
اين مكتب به عنوان مكتب معيار، مي تواند كليه مكتب هاي روان شناسي معاصر و مكتب هايي را كه از ابتداي تاريخ علم مطرح شده اند، بررسي وتجزيه وتحليل نمايد.
مقدمه
اين مقاله، گزارش يك طرح تحقيقي است كه هدف كلي آن، كشف جنبه هاي احتمالا انحرافي در محتواي درس هاي روان شناسي عمومي و روان پزشكي نظري دانشجويان پزشكي و اضافه كردن رهنمودهاي مكتب اسلام در مورد آنها مي باشد.
علي رغم ملحوظ شدن نقطه نظر هاي مكتب اسلام، در درس روان شناسي عمومي دانشجويان پزشكي كه خوشبختانه در سال 1359 توسط مجري طرح پيشنهاد و ارائه آن در 8 ساعت به تصويب ستاد انقلاب فرهنگي جمهوری اسلامی ایران رسيد وبه دانشگاه ها ابلاغ گرديد، و همچنين ارایه و انتشار نقطه نظرهاي مكتب روان شناسي اسلامي از حدود 23 سال قبل، متاسفانه هنوز جنبه هاي مطرح شده در برنامه، براي دانشجويان تدريس نمي گردند. در جلسه اي كه با شركت استادان منتخب دانشگاه ها در سال 1376در معاونت پژوهشي وزارت بهداشت برگزار گرديد، اين موضوع مورد بررسي قرار گرفت وبا پيشنهاد مجري طرح، قرار شد اين نقطه نظرها به صورت طرح درس، تهيه گردند تا نقطه نظرهایي كه بايد تدريس شوند براي استادان مشخص گردند و بالاخره انجام آن به مجري طرح واگزار شد.
براي مطالعه متن اصل مقاله به كتاب “بررسي مقدماتي روان شناسي اسلامي براي دانشجويان، از انتشارات دانشگاه علوم پزشگي مشهد(1388) مراجعه فرماييد. در صورت تمايل به دريافت كتاب با پست سفارشي با ما تماس بگيريد:
E-mail: hosseinisab@gmail.com