دكتر سيد ابوالقاسم حسيني
استاد روان پزشكي
دانشگاه علوم پزكي مشهد
وجود، مبدء و ماهیت روان در مکتب اسلام
لغات کلیدی
مبدء، ماهیت، روح، نفس، جسمانیة الحدوث، اصالت روح
اهداف آموزشی
بعد از مطالعه و یادگیری این مقاله شما می‌توانید:
1- پدیده‌های امری و خلقی را تعریف کنید.
2- از بقا و ابدی بودن روان انسان، بر اساس آموزش‌های اسلامی، دفاع‌کنید.
3- از روان به عنوان یک پدیده مستقل غیر مادی دفاع‌کنید.
4- از وجود حیات در تمام مراحل جنینی، دفاع‌کنید.
5- “روح العقل” و “روح الحیاة” را تعریف‌کنید.
6- معیار کامل‌شدن انسان را در دوره جنینی ذکر‌کنید.
7- منظور از مفهوم “قلب” را در قرآن و سایر آموزش‌های اسلامی بیانکنید.
8- عامل کرامت انسان را، ذکر‌کنید.
9- معیار شناخت روان را ذکر‌کنید.
10- نظر پیشوایان اسلام را در مورد تفکر در چیستی روان بیانکنید.
11- نظر ماتریالیست‌ها را در مورد روان انسان، بیانکنید.
12- دلایل غیر مادی بودن روان را ذکر‌کنید.
13- علت غیر قابل قبول بودن مبدء مادی را برای روان، بیانکنید.
14- ارتباط پذیرش خداوند و روان را بیانکنید.
15- نظر دانشمندان بزرگ، مانند شیخ طوسی، شیخ بهایی، ابن سینا، علامه طباطبایی و استاد جعفری را در مورد غیر مادی بودن روان انسان، ذکر‌کنید.
خلاصه مقاله
در قرآن مجید، انسان ترکیب و معجونی از عناصر مادی و روان، معرفی شده‌است و شرافت انسان مربوط به روان او است. علامه طباطبایی معتقد است: “کلمه روح به طوری که در لغت معرفی شده به معنای مبدء حیات است که جاندار به وسیله آن، قادر بر احساس و حرکت ارادی می‌شود و گاه به صورت مجاز استعمال شده‌است”.
علامه اضافه می‌کند: “اصولا در جهان دو پدیده جلب توجه می‌نمایند:
1 – پدیده خلق که در مسیر سلسله علل و اسباب قرار‌دارد و بر زمان و مکان منطبق می‌گردد و در مسیر تکامل، روش تدریج را می‌پیماید.
2- پدیده امر که نشان دهنده ارتباط موجودات به خداوند می‌باشد و قایم به ذات او می‌باشد. در این پدیده، کیفیت تدریج وجود‌ندارد و هم چنانکه اشاره شد، با اراده خداوند با کیفیتی که اشاره‌گردید و به چشم برهم زدن تشبیه شده است، به‌وجود‌می‌آید. خداوند در قرآن مجيد می‌فرماید که “روح یک کیفیت امری‌است”. در پاسخ به سؤال‌هایی که از پیشوایان اسلام در مورد چیستی روان داده شده‌است، هیچ‌گاه در چیستی آن بحث نکرده‌اند و به جواب‌های کلی مانند این که از ملکوت قدرت است، اکتفا نموده‌اند.
بررسي با تفصيل نسبي راجع به اين موضوع را مي توانيددر كتاب”بررسي مقدماتي روان شناسي اسلامي از انتشارات دانشگاه علوم پزشكي مشهد مطالعه كنيد. در صورت تمايل به دريافت كتاب با پست سفارشي با ما مكاتبه كنيد:
E-mail:hosseinisab@gmail.com